Wateroverlast - rioolstelsel

De vragen in deze rubriek gaan over het rioolstelsel en het functioneren daarvan.

Vragen en antwoorden

Hoe oud is ons rioolsysteem?
We begonnen aan ons riool te bouwen in begin van de 20e eeuw.

Hoe komt het dat het riool bij een standaardbui niet goed functioneert (oorzaak)?
Het riool is gebouwd om afvalwater te verzamelen en te transporteren naar de waterzuivering. De gemeente moet ervoor zorgen dat alle huishoudens in de gemeente hun afvalwater kunnen lozen op het riool en dat dat water netjes naar de waterzuivering wordt getransporteerd. De basisfunctie is dus het inzamelen en transporteren van afvalwater. Afvalwater wordt verzameld en naar de zuivering gepompt. Aan die functie voldoet het riool in Laren prima, maar niet als het regent. Het riool wordt namelijk niet alleen voor het transport van afvalwater gebruikt. Er wordt ook hemelwater op geloosd. Nog steeds moet de gemeente ervoor zorgen dat met zo’n gemengd systeem het afvalwater, gemengd met het regenwater netjes naar de waterzuivering wordt getransporteerd. Het riool heeft in de loop van de tijd een tweede functie gekregen. Het verzamelen en afvoeren van hemelwater. De hoeveelheid regenwater die in het riool terecht komt is in de loop van de tijd enorm toegenomen. Het riool is niet groot genoeg om die hoeveelheid afval- en regenwater tegelijk te verwerken en de pomp naar de zuivering is veel te klein om het water direct naar de zuivering te pompen. Het water kan niet snel genoeg het riool uitstromen en loopt vol. In de vlakke delen van Nederland is dat geen probleem voor het riool. In plaats van naar de zuivering wordt het rioolwater gecontroleerd overgestort in open water. Als het riool vol zit kan er geen regenwater meer bij. Het regenwater stroomt dan de straat op en vormt daar plassen die net geen ernstige overlast veroorzaken.
In Laren werkt het echter anders. Laren is niet vlak maar kent grote hoogteverschillen. Het water dat in de hogere delen van Laren in het riool terechtkomt vult de hoger gelegen rioolpijpen en gaat steeds harder drukken op het water in het lagere deel van het riool. Daar kan het water niet snel genoeg weglopen. We mogen wel overstorten in de Gooyergracht (onder voorwaarden overigens) maar het rioolwater kan niet snel genoeg bij de overstort komen. De druk in het riool bouwt zicht op. In 2014/2015 is dat voor het eerst duidelijk geworden door een modellering van het riool door ingenieursbureau Grontmij (basis rioleringsplan Laren 2014 pdf 4Mb). De druk in het riool in het lagere deel van Laren neemt zo toe dat er rioolwater uit het riool op straat geperst wordt en huizen binnendringt. Dat wordt bevestigd door meldingen van bewoners. Het riool functioneert dus niet meer naar behoren. Het onderzoek liet zien dat dat al gebeurt bij een bui van 20 mm. De kans dat zo’n bui valt is volgens oude berekeningen eens in de twee jaar. Het is de zorgplicht voor de gemeente om te voorkomen dat eens per twee jaar afvalwater op straat komt. Nu weten we dat er wel steviger buien eens in de twee jaar kunnen vallen, misschien wel 30 mm/uur. Het riool functioneert dus niet en is zeker niet toekomstbestendig omdat het niet voldoet aan de eisen die we eraan stellen.

Waarom weten we nu pas dat het riool in Laren bij een standaardbui al niet goed functioneert, was dat niet eerder bekend?
In 2014/2015 zijn de stroomeigenschappen van de riolering van Laren voor het eerst gemodelleerd. Alleen met een modellering kunnen die eigenschappen van het riool worden bepaald.

Waarom wordt het hele rioolstelsel nu niet meteen geheel vernieuwd op een toekomstbestendige manier?
Een nieuw riool aanleggen is een enorm kostbare zaak. De vervangingswaarde van het riool is 54 miljoen. Als het riool geen functie heeft bij het verzamelen en afvoeren van hemelwater en alleen de functie heeft als afvalwaterriool voldoet het prima en hoeft het niet vervangen te worden. Voor het verzamelen en afvoeren van hemelwater moet dan wel een oplossing worden gevonden. Een nieuw hemelwaterriool is net zo duur als een nieuw gemengd riool. De aanleg van een nieuw riool (hemelwater of gemengd) betekent dat de straten van Laren voor jaren open liggen om de riolen aan te leggen. Maar de kosten en de maatschappelijke overlast zijn niet de enige problemen. Particulieren moeten aan de grens van hun perceel het hemelwater en afvalwater gescheiden aanleveren. Dat betekent een enorme inspanning per huishouden. De ruimte onder de wegen is maar beperkt er is onder de kleine wegen in het dorp geen ruimte voor grote leidingen. En hoe groot de leidingen ook zullen worden, er zal nooit genoeg water afgevoerd kunnen worden als het hard regent. De Gooyergracht en de pomp naar de waterzuivering kunnen het water niet snel genoeg kunnen. Ook het grote riool zal vol lopen en weer rioolwater op straat persen en woningen binnendringen. Tenslotte is de afvoer capaciteit van de Gooyergracht niet groot genoeg om al het water op tijd af te voeren. Er zullen veel dure buffers aangelegd moeten worden om het rioolwater tijdelijk op te slaan (of buffers op maaiveld als het alleen om een hemelwaterriool gaat). Liefst liggen die buffers aan de voet van de heuvel ofwel in het centrum van het dorp. Daar is de grond echter heel duur en bedoeld voor andere functies.

Waarom wordt er geen hemelwaterriool bijgelegd?
Zie het antwoord op de vraag ‘Waarom wordt het hele rioolstelsel nu niet meteen geheel vernieuwd op een toekomstbestendige manier?’

Waarom legt de gemeente Laren niet één grote buis naar de Gooyergracht om van alle wateroverlast af te zijn?
We hebben onderzocht of een grote pijp van de croeswaarde naar de Gooyergracht kan helpen om het water dat de overlast in het centrum veroorzaakt bij extreme buien af te voeren naar de Gooyergracht. Ten eerste is er bijna geen ruimte voor zo’n pijp, dus moeten we twee pijpen aanleggen. Die pijpen kunnen wel veel water afvoeren, maar de drijvende kracht, het hoogte verschil tussen de brink en de Gooyergracht wordt al snel minder en te gering om al het water af te te voeren. De Gooyergracht kan namelijk niet voldoende water afvoeren. Het peil in de gracht neemt snel toe en het water zal ‘buiten de oevers’ treden. De gracht uitdiepen is duur omdat de waterbodem gesaneerd moet worden. De stuwen in de gracht moeten vervangen worden en het is de vraag of de duiker onder de A27 vervolgens groot genoeg zal zijn om voldoende water af te voeren.
Bijkomend probleem is dat we dan eigenlijk toestaan dat er rioolwater over straat naar de Brink stroomt. Het water in het centrum is immers vooral via het riool in het centrum gekomen. Het afvalwater wordt namelijk niet opgelost door de grote pijpen.

Het merendeel van de riolering in Laren is oud dus veel wortels en vuiligheid. Hoe gaan we daarmee om?
Het riool van Laren is volledig geïnspecteerd. Het hele riool in Laren wordt systematisch met camera’s geïnspecteerd en gereinigd. De oudste inspectie dateert uit 2015. De laatste 5 jaar is 12,4 km geïnspecteerd. De komende jaren wordt weer 10 km geïnspecteerd. Reiniging en inspectie verlopen volgens plan en geplande streeffrequenties. De bij de inspecties aangetroffen schades in de riolering worden beoordeeld op mogelijke risico’s. Het resultaat van de risicoanalyse bepaalt de prioriteit van maatregelen, van plaatselijke reparaties tot rioolreconstructie. Het riool voldoet aan de alle gestelde kwaliteitseisen. Reiniging en inspectie verlopen volgens plan. Het onderhoud wordt door een specialistische aannemer uitgevoerd. Hiermee is de staat van het onderhoud van de riolering op orde.
De gemeente Laren bepaalt het moment van vervanging niet zozeer aan de hand van de theoretische levensduur, maar aan de werkelijke staat van het riool. Het criterium om te vervangen, is een zodanige schade aan het riool, dat een goede werking van het riool wordt bedreigd. Aan de hand van een analyse van de inspectiegegevens en op basis van een visuele detailbeoordeling door een deskundige, bekend met de lokale situatie, wordt bepaald welke maatregelen uitgevoerd moeten worden. Dat kan zijn vervangen, renoveren, repareren of vergroten. De gemeente Laren gaat uit van het principe ‘werk met werk maken’, bij de afweging om een riool te vervangen wordt daarom ook gekeken naar de relatie met wateroverlast, de kwaliteit van de weg, de openbare verlichting en het groen. Een rioolvervanging is altijd gekoppeld aan een wegreconstructie waarbij een straat geheel vernieuwd wordt. Als straten kwalitatief goed zijn en de riolering is van slechte kwaliteit, dan zal eerder worden gekozen voor rioolrenovatie. De straat blijft dan ongemoeid.

Wie is er verantwoordelijk voor de Gooyergracht?
In 1961 hebben de gemeenten Laren en Blaricum een gemeenschappelijke regeling opgericht voor het onderhoud en beheer van de Gooyergracht. Deze gemeenschappelijke regeling bestaat nog steeds. Door veranderingen in wetgeving is het Waterschap AVG inmiddels verantwoordelijk voor onderhoud en beheer.

Wie regelt de waterstand in de Gooyergracht?
De waterstand in de Gooyergracht wordt geregeld door stuwtjes en een gemaal. Dit valt onder de verantwoordelijkheid van het Waterschap Amstel Gooi en Vecht.

Wordt het riool digitaal gestuurd? En zo nee, is daar wel over nagedacht?
Nee, het riool wordt niet digitaal gestuurd. Het water stroomt onder vrij verval door het riool. Om de overlast te voorkomen zoeken we of naar minder water afvoeren of uitbreiding van de capaciteit (sneller door stromen en meer berging) om meer water te kunnen verwerken. In dat laatste geval is digitale aansturing een interessante optimalisatie. Maar het is geen op zichzelf staande oplossing.

De afvoer van het afvalwater is niet toereikend. Hoe kan ik dat rijmen met dat de afvoer van het hemelwater niet toereikend is?
Afvalwater wordt met een continu tempo geproduceerd. Het huidige rioolstelsel zou als er alleen afvalwater op het riool geloosd zou worden prima functioneren. Er wordt echter ook regenwater op het riool geloosd. Dat is steeds meer geworden en komt met pieken. Het bestaande riool is niet toereikend om dat water goed te verwerken en daardoor kan ook het afvalwater niet worden verwerkt.

Komt al het water terecht in de zuivering?
Ja, vrijwel al het afvalwater en regenwater komt bij de zuivering terecht. Alleen bij grote buien (waarschijnlijk zo’n 7 keer per jaar) wordt een deel van het rioolwater (regen en afvalwater) overgestort in de Gooyergracht.

Wat is het effect van het schoonmaken van de riolen?
Dat ze schoon zijn, niet stinken en goed doorstromen.