Wateroverlast – inzichten en uitgangspunt

De vragen in deze rubriek gaan over de nieuwe inzichten voor de nieuwe aanpak wateroverlast.

Vragen en antwoorden

Waarom nu opeens deze nieuwe inzichten ten opzichte van een halfjaar geleden?
In de aanpak wateroverlast is in eerste instantie gefocust op het oplossen van wateroverlast door extreme buien en hemelwaterbeleid opgesteld. Het verwerken van hemelwater is een zorg van gemeente en bewoners. De maatregelen om wateroverlast door hemelwater te voorkomen zijn vanuit dat perspectief vastgesteld en verdeeld naar maatregelen uit te voeren door de gemeente en maatregelen van bewoners. Toen bleek dat de kosten voor de uitvoering van maatregelen door bewoners voor die bewoners tot grote weerstand tegen de uitvoering leidde is gekozen voor een heroverweging. Tegelijk met die heroverweging moesten we voor de periode 2018-2022 een nieuw Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) opstellen. Dat gebeurt in cycli van 4 jaar. Daarbij wordt gekeken naar alle zorgtaken van de gemeente. We hebben geconstateerd dat de gemeente niet voldoet aan de zorgplicht afvalwater. Het riool kan naast afvalwater maar een beperkte hoeveelheid hemelwater verzamelen en transporteren. Bij een reguliere bui kan die eens in de twee jaar kan vallen voldoet het rioolsysteem niet aan de eisen. Er kan rioolwater op straat komen of woningen binnenstromen. Dit komt overeen met meldingen die we uit het dorp ontvangen. Dat is in een rapportage van Grontmij (BRP 2014 - pdf, 4Mb) geconcludeerd. Voor die tijd konden we de capaciteit van het riool nog niet nauwkeurig bepalen. In de rapportage is onderzocht of uitbreiding van het riool een oplossing zou bieden. De conclusie was: ‘Vergroting van de afvoercapaciteit vergt grote financiële inspanningen en biedt geen garantie voor het voorkomen van wateroverlast. Voor het opheffen of voorkomen van wateroverlast is het vergroten van de diameters van de rioolstrengen niet doelmatig’. De noodzaak om een oplossing te vinden voor de afvalwaterproblematiek werd echter weggenomen door de uitvoering van de maatregelen uit het actie en beleidsplan. Afkoppelen voorkomt immers dat er hemelwater in het riool komt. Daarmee wordt het probleem ‘teveel hemelwater in het riool’ weggenomen.

Bij het opstellen van het GRP zijn we als het ware aan de kant van het afvalwaterproblematiek begonnen. Die problematiek is groter geworden nu we bij berekeningen uit moeten gaan van buien die we in de toekomst eens per twee jaar kunnen verwachten. In september 2017 is landelijk vastgesteld dat we in 2020 toekomstbestendig moeten handelen. Als we uitgaan van een bui van 30 mm (nu kans eens in de vijf jaar) kunnen we veel grotere problemen verwachte door overlast door rioolwater. Gefocust op het oplossen van die problematiek heeft de gemeente nogmaals gekeken of uitbreiding van het riool een oplossing zou bieden, grotere rioolpijpen, bergbezinkbakken etc. De conclusie van Grontmij werd echter herbevestigd. Een belangrijk aanvullend argument dat uitbreiding van het riool de overlast door extreme buien niet verminderd en misschien zelf nog erger maakt. De onderliggende oorzaak daarvan is namelijk dezelfde. De maatregelen die beschreven staan in het actie en beleidsplan bieden wel een oplossing. Ook als daarvoor de kosten voor het afkoppelen van particulieren wordt meegenomen. Een alternatief hemelwater riool, ook een oplossing is vele malen duurder en vraagt een grotere inspanning van bewoners, namelijk het ontvlechten van de riolering op particulier terrein.

Vanuit het perspectief van de zorg voor afvalwater, is afkoppelen de meest doelmatige oplossing en een verantwoording van de gemeente. Ook financieel, het zijn immers kosten die gemaakt worden om aan de zorgtaak afvalwater te voldoen.

Waarom is het Rioned rapport niet als uitgangspunt gebruikt?
Rioned is ook voor de gemeente Laren een belangrijke bron van informatie. Er zijn vele rapporten door Rioned opgesteld. Als het gaat om de aanpak van hemelwateroverlast is vooral het rapport ‘ervaringen met de aanpak van regenwateroverlast in bebouwd gebied’ belangrijk’. Natuurlijk heeft de gemeente Laren ook gebruik gemaakt van de hierin verzamelde kennis. Bovendien hebben we deskundigen ingeschakeld die nauw betrokken waren bij het Rioned rapport. De basis voor de hemelwaterverordening en het hieraan gekoppelde plan van aanpak is opgesteld door Wareco, medeauteur van dit rapport. Daarnaast is Harm Middelburg, mede verantwoordelijk voor het ontwerp van de aanpak in Laren en mede opstellen van het ‘Actie- en Beleidsplan wateroverlast in Laren’, zelf ook medeauteur van dit rapport.

Het uitgangspunt is dat er eens in de 2 jaar schade van geringe omvang mag zijn. Wat verstaat u onder gering?
Er mag helemaal geen schade optreden eens in de 2 jaar. Ook geen geringe schade. Er mag eens in de 2 jaar hinder zijn door hemelwater en eens in de 5 jaar overlast. De gemeente zet zich in om het watersysteem in het dorp binnen 5 jaar zo te veranderen dat een bui die eens in de 20 jaar kan vallen geen schade meer zal veroorzaken. In de daarop volgende periode zal de gemeente zich inspannen om het risico op schade door neerslag nog kleiner te maken.

Wanneer is er onderscheid gekomen tussen afvalwater en hemelwater?
Er is natuurlijk altijd al onderscheid geweest, maar pas met de inwerkingtreding van de waterwet is de verantwoordelijkheid voor het verwerken van hemelwater en afvalwater vastgelegd.

De meeste gemeenten beginnen met historisch vooronderzoek. Is er alleen naar de laatste bui gekeken of naar de afgelopen 100 jaar?
Er wordt gewerkt met buienreeksen die door het KNMI zijn uitgewerkt. Die buien worden ingevoerd in een model waarmee de werking van het rioolsysteem kan worden nagedaan. Zo kunnen we zien hoe het systeem reageert op alle mogelijke buien. De buien zijn gebaseerd op gegevens die door de jaren heen zijn verzameld sinds het KNMI bestaat. Daarnaast hebben we natuurlijk gekeken en geluisterd naar verhalen over vroeger.

Wij zijn niet de enige gemeente met deze problematiek. Is er ook naar andere gemeenten gekeken?
Ja, dat hebben we. De situatie is echter per gemeente anders en zeker ook de wil om het probleem op te lossen.