Wateroverlast - hemelwaterverordening en afkoppelen

De vragen in deze rubriek gaan over de hemelwaterverordening en het afkoppelen als uitgangspunt van de nieuwe aanpak wateroverlast.

Vragen en antwoorden

Wat is de hemelwaterverordening?
De Wet milieubeheer, artikel 10.32a geeft de gemeente de bevoegdheid met een verordening regels te stellen over het bergen van afvloeiend hemelwater op of in de bodem en over het instellen van een verbod op het lozen van afvloeiend hemelwater in de openbare vuilwaterriolering. In 2015 heeft de gemeenteraad het hemelwaterbeleid van de gemeente vastgesteld en ingestemd met maatregelen die nodig zijn om dat beleid te realiseren. Op 24  februari 2016 steld de raad ‘de hemelwaterverordening’ vast. Deze verordening legt vast dat het college gebieden aan kan wijzen waar hemelwater niet langer geloosd mag worden op het riool. Het verbod geldt daarmee alleen in de door het college aangewezen gebieden. Zolang er geen gebieden aangewezen worden, is afkoppelen dus niet verplicht.

Wat wordt er precies verstaan onder afkoppelen?
Onder afkoppelen verstaan we het nemen van maatregelen waarmee wordt voorkomen dat het regenwater dat valt op verhardingen, of in het geval van particulieren op het dak van hun woning, nog langer in het vuilwaterriool terecht komt. Een particulier kan vervolgens zelf kiezen op welke wijze het regenwater geloosd wordt; op de bodem (op het gras in de tuin bijvoorbeeld of in een wadi), in de bodem (bijvoorbeeld in infiltratiekratten of grindkoffers in de tuin), in open water (een sloot die in de buurt ligt of in een vijver in de tuin) of in een gemeenschappelijke voorziening (bijvoorbeeld een gezamenlijke wadi of een hemelwaterriool). Vaak wordt bij afkoppelen ook op een van deze maatregelen gedoeld. De gemeente kan echter geen maatregelen voorschrijven. Maar het Burgerlijk Wetboek artikel 538/539 stelt wel dat door een verandering in de waterhuishouding op een perceel geen hinder bij aangrenzende percelen mag worden veroorzaakt. Dat betekent dat bij afkoppelen wel gekeken moet worden naar welke maatregelen noodzakelijk zijn om dat te voorkomen. De volgende vraag is dan wanneer de hinder voorzien kon worden, oftewel op welke regenbui moet door de perceeleigenaar redelijkerwijs worden geanticipeerd. Over het algemeen kunnen bewoners circa 20 tot 30 mm regenwater per uur lozen op een gemengd riool systeem. Door af te koppelen kan dat niet langer.

Betekent dit dat de gemeente Laren helemaal gaat stoppen met het verplicht afkoppelen?
Afkoppelen blijft het uitgangspunt, ook nu. Het college van B&W vindt het voorkomen van wateroverlast bij hevige regenval een taak van groot maatschappelijk belang. Daarnaast is het een zorgplicht van de gemeente om het riool goed te laten functioneren. Ook bij kleinere buien gaat dat nu op een aantal plekken niet goed. Het afkoppelen is voor beide problemen een essentieel onderdeel van de oplossing. De gemeente wil alle bewoners die het regenwater nu nog op het riool lozen een alternatief bieden. Het alternatief wordt samen met u en mensen uit de buurt uitgewerkt, en pas uitgevoerd als u het goed vindt. De gemeente organiseert en betaalt het alternatief. Natuurlijk mag u ook zelf het initiatief nemen of samen met de straat een plan bedenken. De gemeente wil u graag helpen. Na uitvoering van het alternatief zal het verboden zijn nog langer te lozen op het riool. Alleen op die plekjes waar het écht niet anders kan, wordt vrijstelling gegeven om regenwater op het riool te lozen. Omdat in de nieuwe situatie veel regenwater weer direct in de bodem terecht komt, helpt  het nieuwe systeem ook om verdroging van de bodem tegen te gaan.

Waarom is er voor het oplossen van de wateroverlast in Laren geen andere oplossing dan het afkoppelen van dakvlakken?
Er zijn wel andere oplossingen, maar die zijn veel duurder en dragen bovendien niet bij aan het voorkomen van onhygiënische situaties en milieuschade. Daarbij is het afkoppelen van de daken zeker niet de enige maatregel die genomen wordt. Een andere maatregel is bijvoorbeeld het aanleggen van 8 grote bergingen voor hemelwater, waarvan de berging bij Singer een voorbeeld is. Bij de aanpak wordt afkoppelen gebiedsgericht uitgevoerd in plaats van individueel per perceel.

Er valt meer water naast het dak dan op het dak. Is afkoppelen dan wel de oplossing?
Zeker. Water dat op verhard oppervlak valt stroomt rechtstreeks het riool in. In de modelering van Grontmij (resultaten maaiveld analyse wateroverlast Laren, 2015 - pdf 7 Mb) kunnen we lezen dat 37.000 m3 ofwel 78% van het water dat tot overlast heeft geleid in 2014 afkomstig is van verhard oppervlak. De daken met meer dan 50 ha vertegenwoordigen 60% van het verharde oppervlak. Water dat niet op verhard oppervlak valt infiltreert meestal in de bodem. Pas als het heel hard regent begint het water af te stromen. In 2014 is 35% van het water dat op onverhard oppervlak is gevallen niet in de bodem geïnfiltreerd, maar afgestroomd. Natuurlijk zullen we iedereen stimuleren om tuinen en oprijlanen minder te verharden. Dat zou zeker nog meer helpen. Veel van dat water komt uiteindelijk toch in het riool terecht.

Wordt het water dat van de wegen afkomt ook opgevangen?
De gemeente is daar al jaren mee bezig. Bij reconstructies wordt hemelwater vanaf de openbare verharding opgevangen in aangelegde infiltratieriolen. Maar er zijn in Laren nog steeds veel wegen waarvan het hemelwater is aangesloten op het gemengde riool. Deze worden in de komende jaren stap voor stap ook afgekoppeld. Dergelijke werkzaamheden zijn ingrijpend voor de bereikbaarheid van aanwonenden en passerend verkeer. Daarom is het onmogelijk om de resterende openbare verharding binnen enkele jaren af te koppelen van de gemengde riolering. Dit is een langlopend proces. Enkele wegen waar afkoppelen van groot belang is zijn echter naar voren getrokken.

Ik wil niet meewerken aan het afkoppelen door de gemeente, ik wil dit graag zelf doen. Kan dat?
Natuurlijk en graag zelfs, wel zouden we graag betrokken zijn bij uw plan. Want misshcien bidt dit ook voor andere buren of inwoners weer kansen.

Als de gemeente het afkoppelen gaat verzorgen, in hoeverre wordt er dan rekening gehouden met mijn individuele wensen?
Natuurlijk wordt er rekening gehouden met individuele wensen. Iedere afkoppeling is maatwerk. Het plan wordt pas uitgevoerd als zowel u als de gemeente het daarmee eens zijn.

Als ik extra wensen heb, wie voert die dan uit, en wie betaalt die dan? 
Als de extra wensen niet veel werk betreffen nemen we die natuurlijk mee in het werk. Als de wensen niet gerelateerd zijn aan het afkoppelen van uw woning of anderzijds bijdragen aan het vasthouden van regenwater in uw omgeving en als die extra wensen tot veel meer werkzaamheden leiden zult u zelf de kosten voor de extra werkzaamheden moeten betalen. U kunt die werkzaamheden natuurlijk dan ook zelf uitvoeren of door een hovenier of andere aannemer laten doen.

Ik vind het betuttelend en beperkend dat de gemeente het afkoppelen gaat verzorgen. Kan de gemeente mij zomaar opleggen om mee te werken?
De gemeente kan u niet opleggen om mee te werken met gezamenlijke voorbereiding en uitvoering door de gemeente. U mag het ook zelf regelen. De gemeente kan u wel opleggen om het hemelwater afkomstig van de daken op uw perceel af te koppelen van het gemengde riool van de gemeente.

Kan de gemeente zomaar op mijn terrein komen voor het afkoppelen, of moet ik daar toestemming voor geven?
De gemeente mag op privéterrein komen, maar we gaan uit van samenwerking. Om te beginnen gaan we samen kijken welke regenpijpen zijn aangesloten. Dan kunnen we meteen praten over wat uw en onze wensen zijn en hoe we de komende tijd denken samen te werken om uw woning af te koppelen.

Als ik het afkoppelen zelf ga verzorgen, moet ik dan ook meebetalen aan de extra rioolbelasting?
Ja, iedereen in Laren moet meebetalen. Ook als u al afgekoppeld bent of een rieten kap heeft of zelf voor het afkoppelen heeft betaald.

Ik heb al afgekoppeld, kan ik de gemaakte kosten ook terugkrijgen bij de gemeente?
De komende maanden werken wij ook een regeling uit voor mensen die zelf willen afkoppelen of al hebben afgekoppeld. Als u al afgekoppeld bent, kunt u dit melden bij de gemeente

Ik heb gepland (b.v. vanwege werkzaamheden in de tuin) om binnenkort af te koppelen, wat nu?
Uiteraard kan dit gewoon doorgang vinden. Afkoppelen blijft het uitgangspunt. Graag gaan we met u in gesprek over de voor u meest geschikte oplossing. Mocht de gemeenteraad kiezen voor aanpassingen dan zullen deze van toepassing zijn op al gerealiseerde maatregelen. Daarover ontvangt u dan uiteraard bericht van ons. Of uw kosten vergoed worden hangt af van de keuze van de raad (zie ook het antwoord op de vraag ‘Ik heb al afgekoppeld, wat als de gemeenteraad aanpassingen in het pakket kiest?’).

Hoe individueel is de aanpak, wordt er per huis/straat gekeken?
Iedere afkoppeling is maatwerk. Allereerst per gebied en dan binnen een gebied weer per huis. Vervolgens wordt er per huis met de bewoners overlegd en rekening gehouden met de individuele wensen van de bewoners. Het ‘afkoppelen’ wordt pas uitgevoerd als de gemeente én de bewoners het met elkaar eens zijn.

Er schijnt een afwatering te zijn die van de Brink naar de Gooiergracht loopt. Kan die het centrumwater niet afvoeren zonder dat er verdere aftapping nodig is?  
De afwatering van de Brink is een onderdeel van het gehele rioolsysteem. Er is geen aparte afwatering.

Naast de Gooyergracht ligt een andere gracht, kan deze ook niet gebruikt worden?
Er ligt geen andere gracht naast de Gooyergracht. Wellicht wordt gedoeld op de slootjes voor de afwatering van de A27. Die kunnen echter niet gebruikt worden als alternatief of aanvulling op de Gooyergracht.

Waarom is er geen gemeenschappelijke oplossing in plaats van individueel afkoppelen?
Afkoppelen is een onderdeel van een gemeenschappelijk decentraal hemelwatersysteem van op elkaar afgestemde maatregelen om regenwater vast te houden, te infiltreren en gecontroleerd te transporteren naar andere bergingsplekken. Het alternatief is een centraal hemelwatersysteem dat vele malen duurder is en niet in korte tijd kan worden aangelegd. Het vergroten van de capaciteit van het bestaande systeem is geen reële optie.

Moeten alle huizen een ‘bassin’ voor de opvang van regenwater aanleggen?
Er is niet één oplossing. Afkoppelen is steeds maatwerk. Centraal staat de opgave om bij iedere woning waar wordt afgekoppeld een oplossing te vinden waarbij eens in de 2 jaar wat hinder kan ontstaan, eens in de 5 jaar valt overlast en waarbij bij een bui als in 2014 geen schade aan de woning ontstaat.

Als afkoppelen niet mogelijk is, wat gebeurt er dan?
Dan blijft de woning waarschijnlijk aangesloten op het riool.

Waarom worden de wegen niet afgekoppeld?
Wegen worden wel afgekoppeld. Niet allemaal tegelijk. Maar als er de bestrating moet worden aangepakt of het riool moet worden vervangen, wordt ook afgekoppeld.

Als er begonnen wordt bij het probleemgebied. Is het dan nodig om alles af te koppelen?
De volgorde van afkoppelen gaan we in het uitvoeringsplan bepalen. In het onderzoek van Grontmij in 2015 werd gesteld dat naast de beoogde maatregelen om water te bergen en af te koppelen in de openbare ruimte, 70% van de dakoppervlakken moesten worden afgekoppeld om schade van een bui als in 2014 te voorkomen.

Als we allemaal afkoppelen, hebben we dan de garantie dat de gestelde doelen worden behaald?
Volgens de uitgevoerde onderzoeken wel.

Het afkoppelen van hemelwater op eigen terrein gaat zorgen voor een hogere grondwaterstand. Gaat dit niet tot problemen leiden met vocht en schimmel in huis?
De grond heeft een enorme bergingscapaciteit. Bij de uitwerking gaan we een dusdanige oplossing kiezen, dat water niet tegen de gevel aan infiltreert en -als de voorziening vol is en overloopt- dat het water niet naar de woning stroomt of naar de woning van de buren. 

Het delen van ervaringen
De gemeente wil ook graag voorbeelden en ervaringen verzamelen en delen van bewoners die hun dak al hebben afgekoppeld. Er zijn al veel mooie voorbeelden voorbijgekomen. Bent u al afgekoppeld en trots op het resultaat, stuurt u ons dan wat foto’s en uw verhaal!